У мэтах узмацнення сацыяльнай абароны грамадзян, якія пацярпелі ў выніку няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў, кампенсацыі прычыненай іх жыццю або здароўю шкоды, з 1 студзеня 2004 г. у Рэспубліцы Беларусь уведзена абавязковае страхаванне ад няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў (далей – страхаванне ), ажыццяўленне якога ўскладзена на БРУСП «Белдзяржстрах».

Адным з прынцыпаў ажыццяўлення страхавання з'яўляецца гарантаванасць застрахаваным права на страхавое забеспячэнне, г.зн. дзяржава гарантуе чалавеку, што ў выпадку атрымання ім пашкоджання здароўя ў выніку няшчаснага выпадку на вытворчасці або прафесійнага захворванняў, БРУСП "Белдзяржстрах" у абавязковым парадку будуць зроблены яму ўстаноўленыя страхавыя выплаты.

Згодна з пунктам 292 Палажэння аб страхавой дзейнасці ў Рэспубліцы Беларусь, зацверджанага Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 25 жніўня 2006 г. № 530 (далей - Палажэнне аб страхавой дзейнасці) гэтыя страхавыя выплаты складаюцца з:

• кампенсацыі Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва праведзеных расходаў на выплату пенсій па інваліднасці і з нагоды страты карміцеля ў сувязі з няшчаснымі выпадкамі на вытворчасці і прафесійнымі захворваннямі (калі выпадкі кампенсацыі шкоды дазволены пачынаючы з 1 ліпеня 1999 г.);
• дапамогі па часовай непрацаздольнасці, назначанай у сувязі са страхавым выпадкам (няшчасны выпадак на вытворчасці або прафесійнае захворванне);
• даплат да сярэднямесячнага заробку застрахаванага, часова пераведзенага ў сувязі з пашкоджаннем здароўя на больш лёгкую ніжэйаплатную работу да аднаўлення працаздольнасці або ўстанаўлення яе стойкай страты;
• аднаразовай страхавой выплаты застрахаванаму або асобам, якія маюць права на яе атрыманне ў выпадку смерці застрахаванага;
• штомесячнай страхавой выплаты застрахаванаму або асобам, якія маюць права на атрыманне такой выплаты ў выпадку смерці застрахаванага;
• аплаты дадатковых расходаў, звязаных з пашкоджаннем здароўя застрахаванага;
• расходаў на пахаванне памерлага застрахаванага, смерць якога наступіла ў выніку страхавога выпадку.

Трэба адзначыць, што калі згодна з Палажэннем аб парадку забеспячэння дапаможнікамі па часовай непрацаздольнасці і па цяжарнасці і родах, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 28 чэрвеня 2013 г. № 569, дапамога па часовай непрацаздольнасці ў сувязі з захворваннем або траўмай у быце назначаецца ў памеры. 80 працэнтаў сярэднядзённага заработку за першыя 12 каляндарных дзён непрацаздольнасці і ў памеры 100 працэнтаў сярэднядзённага заработку за наступныя каляндарныя дні бесперапыннай часовай непрацаздольнасці, то, згодна з Палажэннем аб парадку забеспячэння дапамогі па часовай непрацаздольнасці ў сувязі з няшчаснымі выпадкамі на вытворчасці і прафесійнымі захворваннямі. Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 25 красавіка 2014 г. № 393 (далей – Палажэнне № 393), такая дапамога назначаецца ў памеры 100 працэнтаў сярэднядзённага (сярэднегадзіннага) заробку з першага дня страты працаздольнасці.

Аднак неабходна ўлічваць, што не ўсе выпадкі траўміравання работнікаў, якія адбыліся на працы ці ў працоўны час, з'яўляюцца няшчаснымі выпадкамі на вытворчасці і цягнуць за сабой абавязак БРУСП «Белдзяржстрах» здзяйсняць страхавыя выплаты. Найбольш поўна такія абставіны выкладзены ў пункце 24 Правілаў расследавання і ўліку няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў, зацверджаных пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 15 студзеня 2004 г. № 30 (далей - Правілы расследаванні).

Згодна з пунктам 24 Правілаў расследавання, няшчасны выпадак, аформлены актам аб невытворчым няшчасным выпадку формы НП, не цягне абавязак БРУСП «Белдзяржстрах» здзяйсняць страхавыя выплаты, калі пашкоджанне здароўя, смерць пацярпелага:

• адбыліся з прычыны ўстаноўленага судом або пацверджанага органамі пракуратуры, Следчага камітэта або іншым упаўнаважаным дзяржаўным органам намеру пацярпелага (здзяйсненне пацярпелым супрацьпраўных дзеянняў, у тым ліку крадзеж і згон транспартных сродкаў) або наўмыснага прычынення шкоды свайму здароўю (спроба самагубства, падабенства );
• адбыліся пры абставінах, калі адзінай прычынай пашкоджання здароўя, смерці пацярпелага з'явілася яго знаходжанне ў стане алкагольнага ап'янення або ў стане, выкліканым спажываннем наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў, пацверджаным дакументам, выдадзеным ва ўстаноўленым парадку арганізацыяй аховы здароўя;
• абумоўлены выключна захворваннем пацярпелага, наяўным у яго да пашкоджання здароўя, смерці, пацверджаным дакументам, выдадзеным арганізацыяй аховы здароўя;
• адбыліся пры выкананні работы, не даручанай упаўнаважанай службовай асобай арганізацыі, страхавальніка, у выпадках вырабу пацярпелым у асабістых мэтах якіх-небудзь прадметаў або пры самавольным выкарыстанні ў асабістых мэтах транспартных сродкаў, механізмаў, абсталявання, інструментаў, прыстасаванняў арганізацыі, страхавальніка, выкананні дзяржаўных або грамадскіх. абавязкаў, не пры прытрымліванні па тэрыторыі арганізацыі, страхавальніка да працоўнага месца і назад, не пры прывядзенні ў парадак абсталявання, інструментаў, прыстасаванняў і сродкаў індывідуальнай абароны, не пры выкананні прадугледжаных правіламі ўнутранага працоўнага распарадку дзеянняў, а таксама ў іншых выпадках - не пры выкананні пацярпелым працоўных абавязкаў, не пры выкананні работы па заданні арганізацыі, страхавальніка.

Аднак і ў выпадку прызнання факту траўміравання работніка няшчасным выпадкам на вытворчасці (афармляецца актам аб няшчасным выпадку на вытворчасці формы Н-1) або захворванні – прафесійным захворваннем (афармляецца актам аб прафесійным захворванні формы ПЗ-1) памер шэрагу страхавых выплат, якія БРУСП «Белдзяржстрах » абавязана вырабіць работніку, можа быць зменшаны.

Часцяком адной з прычын няшчаснага выпадку на вытворчасці або прафесійнага захворвання з'яўляецца парушэнне самім пацярпелым вядомых яму патрабаванняў аховы працы, працоўнай і вытворчай дысцыпліны. Так, у 2015 годзе гэтыя парушэнні былі ўстаноўлены ў 56,6 працэнта няшчасных выпадкаў на вытворчасці са смяротным зыходам, якія адбыліся ў рэспубліцы. Калі ў дзеяннях пацярпелага падчас правядзення расследавання няшчаснага выпадку на вытворчасці або прафесійнага захворвання будзе ўстаноўлена грубая неасцярожнасць, то, як адзначалася вышэй, памер шэрага страхавых выплат будзе зменшаны.

Згодна з пунктам 36 Інструкцыі аб парадку запаўнення, вядзення і захоўвання дакументаў, неабходных для расследавання няшчасных выпадкаў на вытворчасці і прафесійных захворванняў, зацверджанай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь і Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 14 жніўня 2015 г. № 51/94, грубай неасцярожнасцю можа прызнавацца невыкананне пацярпелым элементарных патрабаванняў прадбачлівасці, зразумелых кожнаму, а роўна і тых патрабаванняў па ахове працы, якім ён навучаны ў сувязі з выкананнем сваіх працоўных абавязкаў, калі з улікам канкрэтнай абстаноўкі працуючы прадбачыў магчымасць наступлення шкодных для сябе наступстваў, але легкадумна спадзяваўся, што яны не наступяць. У прыватнасці, грубай неасцярожнасцю можа быць прызнана знаходжанне пацярпелага ў стане алкагольнага ап'янення або ў стане, выкліканым спажываннем наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў, што садзейнічала ўзнікненню або павелічэнню шкоды.

Пунктам 14 Правілаў расследавання, устаноўлена, што калі грубая неасцярожнасць пацярпелага садзейнічала ўзнікненню або павелічэнню шкоды, прычыненай яго здароўю, то ступень віны пацярпелага ў працэнтах вызначаецца і ўказваецца ў акце аб няшчасным выпадку на вытворчасці формы Н-1 або ў акце аб прафесійным захворванні формы ПЗ -1 на падставе пратакола аб вызначэнні ступені віны пацярпелага ад няшчаснага выпадку на вытворчасці, прафесійнага захворвання.

Устаноўленая ступень віны пацярпелага, якраз і ўплывае на памер страхавых выплат, паколькі згодна з пунктам 311 Палажэння аб страхавой дзейнасці ўстаноўлена, што ў такіх выпадках памер аднаразовай і штомесячных страхавых выплат памяншаецца БРУСП "Белдзяржстрах" прапарцыйна ступені віны пацярпелага, але не больш як на 50 працэнтаў.

Акрамя таго, пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 27 студзеня 2016 г. № 66 у Палажэнне № 393 унесены змяненні, якія ўступілі ў сілу з 1 сакавіка 2016 г., якімі ўстаноўлена, што дапамога па часовай непрацаздольнасці, назначаная ў сувязі са страхавым выпадкам назначаецца ў памеры 50 працэнтаў, г.зн. памяншаецца ў два разы, у выпадку ўстанаўлення ў пацярпелага пры першасным звароце па медыцынскую дапамогу наконт траўмы факту алкагольнага ап'янення, стану, выкліканага спажываннем наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх аналагаў, таксічных або іншых адурманьваючых рэчываў.

На падставе выкладзеных і ў мэтах фарміравання самазахавальных паводзінаў работнікаў лічу мэтазгодным давесці сапраўдную інфармацыю да арганізацый.

Афіцыйная крыніца: сайт Міністэрства працы і сацыяльнай абароны насельніцтва Рэспублікі Беларусь: http://mintrud.gov.by/ru/inform_pismo_15032016